Πικιώνης, Δημήτριος

(Πειραιάς 1887 – Αθήνα 1968). Έλληνας αρχιτέκτονας, καθηγητής του Ε. Μ. Πολυτεχνείου και Ακαδημαϊκός. Ο Π. σπούδασε αρχικά πολιτικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο, ορμώμενος ωστόσο από την έμφυτη κλίση του προς τη ζωγραφική, παρακολουθούσε συγχρόνως μαθήματα στη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνδέεται με τον Παρθένη, τον Ντε Κίρικο και τον Μπουζιάνη, αλλά και με τον Περικλή Γιαννόπουλο και τον Καμπούρογλου. Φεύγει έπειτα για να συνεχίσει τις σπουδές του στο σχέδιο στο Μόναχο πρώτα και μετά στο Παρίσι. Τελικά στρέφεται προς την αρχιτεκτονική, και ως αρχιτέκτονας είναι ευρύτατα γνωστός, αν και, όπως ο ίδιος έλεγε κι όπως άλλωστε μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί, πάντα ήταν κατά βάθος κι έμεινε ως το τέλος ζωγράφος. Ο Π., μελετώντας τα προβλήματα της αρχιτεκτονικής της εποχής του, αναζήτησε τις λύσεις τους στη λαϊκή παράδοση. Μελέτησε κατά βάθος τη λαϊκή αρχιτεκτονική και απέρριψε, όπως ήταν επόμενο, όλες τις ξενικές επιδράσεις στην αρχιτεκτονική και την τέχνη. Ήταν άλλωστε ήδη η εποχή του μεσοπολέμου και η κίνηση για την επιστροφή στην παράδοση είχε πολλούς αξιόλογους οπαδούς, όπως τον Κόντογλου και τον Παπαλουκά κι αργότερα τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσαρούχη, τον Εγγονόπουλο κλπ. Αλλά ήταν η ίδια εποχή, όπου και διεθνώς η αρχιτεκτονική απέρριπτε τις μέχρι τότε επικρατούσες και φθαρμένες πια, χωρίς περιεχόμενο, μορφές, αναζητώντας ένα καινούργιο δρόμο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο Π., με σπάνια ευαισθησία, προσπάθησε να αντλήσει γνώσεις και έμπνευση από την ελληνική παράδοση και να πραγματοποιήσει αρχιτεκτονικές συνθέσεις που να εκφράζουν τις αρχές του. Από τα πιο αξιόλογα έργα του της περιόδου του μεσοπολέμου είναι το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια, στην Αθήνα, μια κλιμακωτή λόγω εδάφους σύνθεση, που εντάσσεται φανερά στην περιοχή της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, και ακόμα, το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης, μια σύνθεση στην οποία επιβιώνει η μακεδονική αρχιτεκτονική, αλλά με μια έκφραση που επίσης μπορεί να χαρακτηριστεί μοντέρνα. Ο Π. ωστόσο μελετά όλο και περισσότερο τη λαϊκή αρχιτεκτονική· θα μελετήσει ο ίδιος, μαζί με τις ομάδες σπουδαστών του Πολυτεχνείου, την αρχιτεκτονική της Ζαγοράς και θα ετοιμάσει την έκδοση λευκωμάτων για την ελληνική αρχιτεκτονική, που θα εκδοθούν μετά τον πόλεμο από το Εθνικό Ίδρυμα. Και, καθώς προχωρεί, επηρεάζεται όλο και περισσότερο από τις μελέτες του αυτές. Έτσι, τα μετά τον B΄ Παγκόσμιο πόλεμο κτίριά του, όπως η οικία Ποταμιάνου στη Φιλοθέη, το ξενοδοχείο Ξενία των Δελφών, τα σχέδια για τον οικισμό της Αιξωνής κ.ά. παρουσιάζουν έντονες μορφολογικές επιδράσεις από την παράδοση, ακόμα και κάποιες κατασκευαστικές ασυνέπειες που ο Π. παρέβλεπε, προκειμένου να φτάσει στο αποτέλεσμα που ο ίδιος θεωρούσε καλλιτεχνικά αξιόλογο, πλησιέστερο προς το εσωτερικό του όραμα. Από τα σημαντικότερα και πιο πολυσυζητημένα έργα του της τελευταίας περιόδου είναι η διαμόρφωση του γύρω από την Ακρόπολη χώρου, η διαμόρφωση του λόφου του Φιλοπάππου και το περίπτερο του Λουμπαρδιάρη. Ο Π. εξάλλου υπήρξε από τους πιο σημαντικούς καθηγητές της αρχιτεκτονικής σχολής του Ε. Μ. Πολυτεχνείου και στο μακρύ διάστημα της καθηγεσίας του (1926-1958) άσκησε μεγάλη επίδραση στους μαθητές του και, μέσω αυτών, στη νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική. Tο πρόπυλο του Άγιου Δημήτριου του Λουμπαρδιάρη και του περίπτερου του Φιλοπάππου στην Αθήνα, δείγμα της δουλειάς του των τελευταίων ετών. Είναι φανερές οι επιρροές από την ιαπωνική αρχιτεκτονική, την οποία είχε πολύ μελετήσει, και μαζί κάποιες αναμνήσεις από αρχαίες και λαϊκές ελληνικές μορφές ιδιόμορφης δομής και σχεδίου. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του Πικιώνη. Το πειραματικό σχολείο της Θεσσαλονίκης, μια από τις πρώτες μεγάλες συνθέσεις του. Ο Δημήτριος Πικιώνης (1887 – 1968), καθηγητής επί τρεις δεκαετίες στην αρχιτεκτονική σχολή του E. M. Πολυτεχνείου, αναζήτησε τις λύσεις των προβλημάτων της αρχιτεκτονικής στη λαϊκή παράδοση.